ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය

ජාත්‍යන්තර වධහිංසා වැළැක්වීම

1984 දෙසැම්බර් මාසයේදී සම්මත කරන ලද වධහිංසා සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම්වලට එරෙහි එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්මුතිය, රජ්‍ය පාර්ශවයන් තම අධිකරණ බල ප්‍රදේශ තුළ වධහිංසා පැමිණවීම් වැළැක්වීම සඳහා පුළුල් පියවර ගැනීමට බැඳී සිටින වැදගත් ජාත්‍යන්තර ගිවිසුමකි. වධහිංසා සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම්වලට එරෙහි එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්මුතිය යටතේ,  රාජ්‍ය පාර්ශවයන් වධහිංසා පැමිණවීම වැළැක්වීමට පමණක් නොව, වධහිංසා පැමිණවීමේ සැලකිය යුතු අවධානමකට මුහුණ දෙන රටවලට පුද්ගලයින් පිටුවහල් කිරීමෙන් වැළකී සිටීමට ද නීතිමය වශයෙන් බැඳී සිටී.

මෙම ආරක්ෂණ වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය 2002 දෙසැම්බර් 18 වන දින වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතිය සම්මත කළ අතර, එය 2006 ජුනි 22 දින සිට බලාත්මක විය. වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතිය වධහිංසා සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම්වලට එරෙහි එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්මුතිය මත පදනම්ව, ප්‍රධාන වශයෙන් බන්ධනාගාර සහ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන වැනි පුද්ගලයින්ගේ නිදහස අහිමි කරන ස්ථාන නිතිපතා, ස්වාධීනව පරීක්ෂා කිරීම හරහා වැළැක්වීමේ පියවර කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. ජාත්‍යන්තර සහ ජාතික ආයතන දෙකම විසින් පවත්වනු ලබන මෙම පරීක්ෂණ, විනිවිද පෙනෙන අධීක්ෂණයක යෙදීමෙන් වධහිංසා පැමිණවීම සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම් වැළැක්වීම සඳහා නිර්මාණය කර ඇත.

ශ්‍රී ලංකාව 2017 දෙසැම්බර් 5 වන දින වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතිය  හා සම්බන්ධ වූ අතර, එම සම්මුතිය 2018 ජනවාරි 4 වන දින සිට ක්‍රියාත්මක වේ.  වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතියට එකඟ වීමෙන්, ශ්‍රී ලංකාව එහි රැඳවුම් පහසුකම් ස්වාධීනව අධීක්ෂණය කිරීමට ඉඩ දීමට සහ වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුවේ වරම පිළිගැනීමට කැපවී සිටී. ලොව පුරා රැඳවුම් ස්ථානවල වධහිංසා සහ අයුතු සැලකිලිවලට එරෙහිව ආරක්ෂාව ශක්තිමත් කිරීම සඳහා නිතිපතා පරික්ෂාකිරිම් සහ මග පෙන්වීම වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුවෙහි කාර්යභාරයට ඇතුළත් වේ.

වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතිය යටතේ වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුවෙහි විධානයට මූලික අංග දෙකක් ඇතුළත් වේ:

1. රැඳවුම් පහසුකම් අධීක්ෂණ අයිතිය

මෙම සම්මුතියට පාර්ශ වන රාජ්‍ය වල භූමි ප්‍රදේශ තුළ පුද්ගලයන්ගේ නිදහස අහිමි වන සියලුම ස්ථාන පරීක්ෂාකිරීම් වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුවහට බලය ලබා දී ඇත. මෙම පරීක්ෂාකිරීම්  මගින් උප කමිටුව හට රැඳවියන්හ ට ලැබී ඇති සැලකිලි සහ රැදවීමේ කොන්දේසි පරීක්ෂා කිරීමට ඉඩ සලසයි, වධහිංසා පැමිණවීම සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම් වැළැක්වීම සඳහා රඳවා තබා ගැනීමේ පිළිවෙත් ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල වන බව සහතික කරයි.

2. ජාතික වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය සඳහා සහාය සහ අධීක්ෂණය

උප කමිටුව හට තමන් සංචාරය කරන රාජ්‍යයන් තෝරා ගැනීමේ අභිමතය ඇති අතර, වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුති සෑම රාජ්‍ය පාර්ශවයක්ම ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය ලෙස හැඳින්වෙන ස්වාධීන ජාතික ආයතනයක් ස්ථාපිත කිරීම, නඩත්තු කිරීම හෝ නම් කිරීම අවශ්‍ය වේ. මෙම යාන්ත්‍රණණය තමන්ගේම රටවල් තුළ රැඳවුම් පහසුකම් නිතිපතා පරීක්ෂා කරයි. ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණයවලට උපදෙස් දීම සහ සහාය දීම, ඔවුන්ගේ නිදහස අහිමි වූවන් සඳහා ආරක්ෂක විධිවිධාන ශක්තිමත් කිරීමට සහ ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණයහි අධිකාරිය සහ ස්වාධීනත්වය වැඩි දියුණු කිරීම මගින් වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුව  සහායක කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.

මෙම ද්විපාර්ශ්වි වරම වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුව හරහා ජාත්‍යන්තර අධීක්ෂණය සහ ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය හරහා ශක්තිමත් ජාතික මට්ටමේ අධීක්ෂණය යන දෙකම ස්ථාපිත කරයි, වධහිංසා වැළැක්වීම සහ රැඳවුම් ස්ථානවල මානව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සහයෝගී ප්‍රවේශයක් කරයි.

ජාතික නිවාරණ යාන්ත්‍රණය

ජාතික වධ හිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය යනු වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතියෙහි පාර්ශවකරුවන් වන රාජ්‍යයන් විසින් පිහිටුවන ලද ජාතික ආයතනයකි. වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතිය වෙතින් ලබාගත් එහි විධානය වන්නේ වධහිංසා පැමිණවීම සහ වෙනත් ආකාරයේ කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම් වැළැක්වීම මගින් නිදහස අහිමි වූ පුද්ගලයින්ගේ අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීමයි.

ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණයහි මූලික වගකීම් අතරට බන්ධනාගාර, පොලිස් ස්ථාන, මානසික රෝගීන්ට ප්‍රතිකාර ලබාදෙන රෝහල්, ළමා නිවාස, මත් ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහිවුවන් පුනරුත්තාපනය  මධස්ථාන, ආගමන විගමන රැඳවුම් මධස්ථාන සහ කාන්තා නිවාස වැනි විවිධ රැඳවුම් මධස්ථාන වෙත නිතිපතා, පූූූූූූූූර්ව දැනුම්දීමකින් තොරව ගොස් පරීක්ෂාකිරීම් ඇතුළත් වේ. මෙම පරික්ෂාකිරීම් මෙම ස්ථානවල තත්වයන් සහ කටයුතු ක්‍රියාත්මක කිරීම්  නිරීක්ෂණය කිරීම අරමුණු කර ගෙන ඇති අතර, ඒවා බොහෝ විට මහජනයාට ප්‍රවේශ වීමට නොහැකි ලෙස පිහිටුවා ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, මානව හිමිකම් අපයෝජනයන්ට ගොදුරු විය හැකිය. මෙම පහසුකම් ස්වාධීනව, වරින් වර නිරීක්ෂණය කිරීම අපයෝජනයට එරෙහිව ශක්තිමත් වැළැක්වීමක් ලෙස සේවය කරන අතර රැඳවුම් පිළිවෙත් ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල වන බව සහතික කරයි.

ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය රජයේ බලපෑමෙන් තොරව ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක වන අතර වැඩිදියුණු කිරීම් සඳහා නිර්දේශ ඉදිරිපත් කිරීමට බලය ඇත. එය වධහිංසා වැළැක්වීමේ උප කමිටුව සමඟ සම්බන්ධීකරණයෙන් ද ක්‍රියා කරන අතර, එය ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණ වලට  වධහිංසා වැළැක්වීමේ කාර්යභාරය ඉටු කිරීම, ආරක්ෂණ විධිවිධාන ශක්තිමත් කිරීම සහ රැඳවුම් ස්ථානවල විනිවිදභාවය සහ වගවීම ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා උපදෙස් සහ සහාය ලබා දෙයි.

2017 දෙසැම්බර් 8 වන දින වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතියෙහි 3 සහ 17 වගන්තිවලට අනුකූලව ඔ්‍රී ලංකා මානව හිමිකමි කොමිිෂන් සහාව ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ශ්‍රර්‍ ලංකා මානව හිමිකමි කොමිිෂන් සහාව ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය ලෙස නම් කරන ලදී. ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යන්ත්‍රණ කාර්යය හරහා, පුද්ගලයින් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ක්‍රීයාත්මක වේ.

වධහිංසා පැමිණවීමෙන් සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම් වලින් ඔවුන්ගේ නිදහස අහිමි කිරීම, තත්වයන් වැඩිදියුණු කිරීම සහ අපයෝජන වැළැක්වීම සඳහා බලධාරීන්ට නිර්දේශ කිරීම.

 ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණයහට ප්‍රවේශවිය හැකි ස්ථාන

වධහිංසාවට එරෙහි සම්මුතියේ විකල්ප සම්මුතියෙහි 4 වන වගන්තියට අනුව, ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය  හට පුද්ගලයන්ට සිය කැමැත්තෙන් පිටව යාමට නිදහස නොමැති රාජ්‍ය සහ පෞද්ගලික අංශ මගින් ක්‍රියාත්මකකරන ආයතන වර්ග දෙකටම ප්‍රවේශ වීමට පුළුල් බලයක් ඇත. මෙයට විවිධ රැඳවුම් සහ රැකවරණ පහසුකම් ඇතුළත් වේ.

මෙහෙයුම් රාමුව

හ්‍රී ලංකා මානව හිමිකමි කොමිිෂන් සහාව එහි ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යන්ත්‍රණය ක්‍රියාකාරිත්වය හරහා, නිදහස අහිමි වූවන්ට සැලකීම සමාලෝචනය කිරීම සඳහා රැඳවුම් සහ රැකවරණ පහසුකම් නිතිපතා පරීක්ෂාකිරීම් සහ නිරීක්ෂණය කිරීම සිදු කරයි. ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව, 1994 අංක 22 දරන වධහිංසා සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම්වලට එරෙහි සම්මුතිය සහ 1996 අංක 21 දරන ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභා පනත ඇතුළු ජාත්‍යන්තර සහ දේශීය මානව හිමිකම් නීතිවලට අනුකූල වීම එය තක්සේරු කරයි. සෑම පරීක්ෂාකිරීම්වලින් පසුවම, හඳුනාගත් ගැටළු හෝ අවදානම් විසඳීම සඳහා ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය නිර්දේශ සපයන අතර රැදවියන් තත්තවය,  ප්‍රතිකාරසහ පුනරුත්ථාපන අවස්ථා වැඩිදියුණු කිරීමට සහාය වේ.

ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණයෙහි ස්වාධීන පරීක්ෂා කිරිම සහ නිර්දේශ, රඳවා තබා ඇති පුද්ගලයින්ගේ අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීමේදී, රැඳවුම් සහ රැකවරණ පහසුකම් හරහා අයිතිවාසිකම්වලට ගරු කරන පරිසරයක් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේදී ශ්‍රී ලංකාවේ කලාපීය සහ ජාත්‍යන්තර විශ්වසනීයත්වය සහ නීත්‍යානුකූලභාවයට දායක වේ.

2023/2024 මූල්‍ය වර්ෂයේදී, ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකමි කොමිිෂන් සහාව ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය  මෙහෙයුම් ශක්තිමත් කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. ජාතික වධහිංසා වැළැක්වීමේ යාන්ත්‍රණය විවිධ රැඳවුම් සහ රැකවරණ පහසුකම් පූර්ව දැනුම් දීමකින් තොරව පරීක්ෂා කිරිම් සිදුකෙරේ, ඒවා අතර:

• බන්ධනාගාර
• පොලිස් ස්ථාන
• ළමා රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන
• වැඩිහිටි නිවාස
• මානසික සෞඛ්‍ය සේවා ආයතන/ රෝහල්
• මත් ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහි වීමෙන් පෙළෙන පුද්ගලයින් සඳහා පුනරුත්ථාපන මධ්‍යස්ථාන
• කාන්තා රැඳවුම් නිවාස
• කාන්තා ආරක්ෂිත නිවාස
• ආබාධ සහිත පුද්ගලයින් සඳහා මධයස්ථාන
• විදේශිකයන් රඳවා තබා ගන්නා මධ්‍යස්ථාන/ ආගමන රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන
• නිවාස නොමැති පුද්ගලයින් සඳහා රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන

මෙම ප්‍රර්ව දැනුමි දීමකින් තොර පරීක්ෂණ, පහසුකම්වල තත්ත්වයන් තක්සේරු කිරීමෙන් සහ  රැඳවියන් සමඟ සෘජුව අන්තර් ක්‍රියා කිරීමෙන් එහි වධහිංසා වැළැක්වීමේ විධානය ක්‍රියාත්මක කිරීම සහතික කිරීම සඳහා ශ්‍රි ලංකා මානව හිමිකමි කොමිිෂන් සහාව නිලධාරීන් අතර දැනුවත්භාවය ඇති කරන අතර වධහිංසා පැමිණවීම සහ අනෙකුත් කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකිලි හෝ දඬුවම් වැළැක්වීම අරමුණු කරගත් නිර්දේශ නිකුත් කරයි.